Enok (Enoch) Kitabı, Nuh’un büyük büyükbabası Enoch’a atfedilen eski bir Yahudi dini metnidir. Etiyopya Ortodoks Kilisesi dışında Yahudiler veya herhangi bir Hıristiyan grup tarafından kutsal kitap olarak kabul edilmez.
Enok Kitabı, Enoch’un yaşamı boyunca aldığı vizyonları ve vahiyleri içerir. Kötülüğün kökenleri ve meleklerin rolü dahil olmak üzere birçok teolojik temayı kapsar. Metnin tarihi kesin değildir ancak çoğu bilim adamı metnin MÖ 3. veya 2. yüzyılda yazıldığına inanmaktadır.
Enok Kitabı ilk Hıristiyanlar tarafından iyi biliniyordu, ancak zamanla kilisede yaygın kullanımdan çıktı. Bütünüyle yalnızca Etiyopya el yazmalarında hayatta kaldı. 1773’te James Bruce adlı İskoç bir kaşif, Etiyopya’dan kopyalarını Avrupa’ya getirdi. Enok Kitabı yeniden keşfedildiğinden bu yana birçok edebiyat türünde önemli bir etkiye sahip oldu.
İçerik ve Temalar
Enoch Kitabı, bazıları tarafından kutsal kabul edilen, MÖ 3. yüzyıl ile MS 1. yüzyıl arasına tarihlenen eski bir Yahudi dini eseridir. Kıyamet edebiyatının bir örneğidir ve birkaç ana temayı kapsar:
- Melek Bilimi – Kitap melekler hakkında, kökenleri, sınıfları, isimleri, rolleri ve faaliyetleri dahil olmak üzere kapsamlı bilgiler sağlar. Tanrı’nın emirlerine aykırı olarak insanlıkla etkileşime giren Gözcüler adı verilen asi melekleri anlatır.
- Eskatoloji – Ahir zamanlara, gelecekteki sıkıntılara ve savaşlara, Mesih’in gelişine, doğruların dirilişine ve nihai yargıya ilişkin vizyonlar ve açıklamalar vardır.
- Kozmoloji – Enoch’un göksel yolculukları, göklerin, meleklerin, güneş ve ay gibi ışık kaynaklarının ve takvim sistemlerinin tanımları da dahil olmak üzere eski İbrani kozmolojisine dair benzersiz bilgiler sağlar.
- Demonoloji – İnsanlığa yasak bilgiyi getiren düşmüş meleklerin yanı sıra iblislerin kökenleri ve doğası hakkında ayrıntılar verilmektedir.
Enoch Kitabı, erken kıyamet düşüncesini ve edebiyatını şekillendiren eski Yahudi inançlarına, mitlerine ve mistisizmine açılan bir pencere sağlar. Geniş kapsamlı içeriği, daha sonraki kıyamet çalışmalarını etkileyecek birçok teolojik konuyu kapsamaktadır.
Kıyamet Edebiyatı
Enoch Kitabı, MÖ 200 ile MS 100 yılları arasında popüler olan Yahudi dini yazılarının bir türü olan kıyamet edebiyatının bir örneğidir. Kıyamet eserleri dünyanın sonu ve nihai hükümle ilgiliydi. Göksel ve dünyevi alemlerin nihai kaderi hakkında vizyoner yolculuklar, sembolizm ve tahminler içeriyordu.
Enoch Kitabı, kıyamet edebiyatının çeşitli özelliklerini içerir. Bu, Hanok’a son zamanlarla ilgili olarak verilen bir vahiy olarak çerçevelenmiştir ve yaklaşan hükmü tartışan, Meseller Kitabı olarak bilinen bir bölüm içermektedir. Metin aynı zamanda astronomik fenomenleri, numerolojiyi ve melekolojiyi de içeriyor ve bu da son zamanların işaretlerinin kodunun çözülmesine duyulan ilgiye işaret ediyor. Kozmik düzene dair vizyonlar var ve yeni bir çağ açacak olan bir Mesih figüründen sık sık bahsediliyor. Diğer dünyaya ait sırlara odaklanma ve insanlık tarihinin nihai çözümüne duyulan ilgi, Enoch Kitabı’nı kıyamet hassasiyetleriyle uyumlu hale getiriyor.
Aynı zamanda Enoch’un Kitabı onu diğer kıyamet eserlerinden ayıran özelliklere de sahiptir. O döneme ait birçok kıyamet takma adla yazılmış olsa da, bu kitap, vahiylerini doğrudan tufan öncesi patriği Enoch’a atfediyor. Uzun yolculuklar ve vizyonlar ona çoğu kıyamet metninin ötesinde geniş bir kozmolojik kapsam kazandırıyor. Hanok Kitabı, kendisini Tufan öncesindeki zamanda konumlandırarak, aynı zamanda eskatolojik mesajını ilkel geçmişe de bağlar. Açıkça bir kıyamet metni olmasına rağmen kitap, türü benzersiz şekillerde uyarlıyor.
Melekoloji
Enoch Kitabı, çok sayıda meleğin rollerini ve adlarını açıklayan kapsamlı bir melek bilimi içerir. Ana temalardan biri, dünyaya inen ve bir dev ırkı olan Nefilim’in babası olan Gözcüler adı verilen düşmüş meleklerin tanıtılmasıdır.
Gözcülerin şefi Semyaza’dır. Diğer adı geçen düşmüş melekler arasında Azazel, Araqiel, Rameel, Kokabiel, Tamiel, Ramiel, Danel, Ezeqeel, Baraqijal, Asael, Armaros, Batariel, Ananel, Zaqiel, Samsapeel, Satarel, Turel, Jomjael ve Sariel bulunur.
Başmelekler Cebrail, Mikail, Raphael ve Phanuel’den dünyanın dörtte birinin koruyucuları olarak bahsedilir. Uriel’in Nuh’u tufan hakkında uyardığı anlatılır. Melek Remiel’in, Enoch’a ilahi sırları açığa çıkardığına inanılır.
Melek Metatron, Enoch Kitabı’nda göksel yazıcı olarak görünür. Sandalphon, insanların isteklerini cennete getiren dua meleğidir. Yıldızlar, ay ve mevsimler gibi doğa olaylarından sorumlu olan melekler de vardır.
Genel olarak, Enoch Kitabı, uzmanlaşmış roller ve sorumluluklara sahip, hem iyi hem de düşmüş meleklerden oluşan oldukça gelişmiş bir hiyerarşi ve sistem sağlar. Melek bilimi, Enoch’un cennet ve yeryüzü arasında seyahat ederken açığa çıkardığı uhrevi bilgilerin kıyamet temalarıyla bağlantılıdır.
Enoch’un Yolculukları
Enoch Kitabı, Enoch’un mistik yolculuklarının ve vizyonlarının anlatımlarını içerir. Metne göre Enoch, evrenin ve melekler aleminin sırlarını gördüğü bir vizyonla göklere alınır. Cennetin farklı katlarını dolaşır ve Cennet Bahçesi gibi yerleri ziyaret eder.
Enoch Kitabı’nda anlatılan bazı önemli yolculuklar ve vizyonlar şunları içerir:
- Yedi Cennette Yolculuk – Enoch, meleklerin rehberliğinde yedi cennete yükselir. Hapsedilen düşmüş melekleri ve ölümden sonra iyiler ve kötüler için hazırlanan yerleri görür.
- Rüzgarların Vizyonu – Enoch, günahkarlar için sembolik olarak ceza yerleri olarak tanımlanan dört rüzgarı ve bunların estiği yerleri görür.
- Cehennem Turu – Enoch, ölülerin yeraltı dünyası olan Şeol’u ziyaret eder. Kötülerin ceza yerlerini görür.
- Dünyanın Ucuna Yolculuk – Meleklerin önderliğinde Enoch, dünyanın en uzak noktalarına seyahat eder ve düşmüş meleklerin hapishanesini görür.
- Bilgi Ağacının Vizyonu – Enoch, Cennet Bahçesi’nde hoş kokulu bir ağaç görür ve bunu daha sonra Adem ile Havva’nın çöküşüne yol açan Bilgi Ağacı olarak anlar.
- Nuh Tufanı Vizyonu – Hanok, büyük tufanın gelişini ve Nuh’un gemiyi inşa etme ve yaşamı korumadaki rolünü öngörür.
Bu mistik yolculuklar ve vizyonlar kitabın kıyamet temalarını güçlendiriyor ve görünmeyen cennet, cennet ve yeraltı dünyası hakkında canlı açıklamalar sağlıyor. Enoch’u, kitabın öğretilerine yetki veren, ilahi vahiyler verilmiş bilge bir vizyoner olarak kurarlar.
Etiyopya Kilisesi
Enoch Kitabı, Etiyopya Ortodoks Kilisesi için büyük önem taşıyor. Bu eski Hıristiyan mezhebi, Hanok’u ilham edilmiş bir kutsal kitap olarak kabul eder ve Enok Kitabı, Tevrat’ın beşinci ve kayıp kitabı olarak kabul edilir.
Etiyopya Ortodoks geleneğinde Hanok, Musa’yla aynı düzeyde bir peygamber olarak saygı görür. Adem’in Cennet’ten kovulmasından sonra bilgiyi doğrudan Tanrı’dan alan ilk kişi olarak görülüyor. Enoch Kitabı, Etiyopya Ortodoks teolojisi ve ayininin ayrılmaz bir parçasıdır. Kilisenin melekler ve şeytanlarla ilgili inançlarının çoğu bu metin tarafından şekillendirilmiştir.
Enoch Kitabı, Etiyopya Ortodoks Kilisesi’nin ayin dili olan Ge’ez’de uzun süredir korunmaktadır. Orijinal Aramice versiyonu zamanla kaybolurken Ge’ez çevirisi varlığını sürdürdü. Avrupalı bilim adamları 18. yüzyılda Hanok Kitabı’nı yeniden keşfettiklerinde, metnin tamamının yalnızca Etiyopya’da korunduğunu buldular. Etiyopya Kilisesi’nin bu kitabı sadık bir şekilde aktarması, onun yüzyıllar boyunca bozulmadan hayatta kalmasını sağladı.
Bugün bile hiçbir Etiyopya Ortodoks Kilisesi’nin 1 Enoch’un bir kopyası yoktur. Metin, kanon ve ayinlerin temel bölümünü oluşturur. Kilisenin teolojisine ve dünya görüşüne önemli bir pencere sağlar. Etiyopyalı Ortodokslar için Hanok Kitabı, Musa’ya gönderilen Tevrat’ın vahiylerini kaydetmesi gibi, Hanok’a verilen ilahi vahiyleri koruyan bir kutsal kitap olarak kalır.
Tartışmalar
Enoch Kitabı, 18. yüzyılda yeniden keşfedilmesinden bu yana tartışmalarla çevrilidir. Başlıca tartışmalar kitabın yazarlığı ve kanonikliğiyle ilgilidir.
Yazarlık
Enoch Kitabı’nı kimin yazdığı konusunda pek çok tartışma yaşandı. Yaratılış 5:18-24’te adı geçen Nuh’un büyük büyükbabası Hanok’a atfedilir. Ancak çoğu bilim adamı, Enoch Kitabı’nın, birden fazla yazar tarafından uzun bir süre boyunca yazılan sözde epigrafik bir çalışma olduğuna inanıyor. Malzeme muhtemelen MÖ 3. yüzyıldan MS 1. yüzyıla kadar uzanıyor. Çeşitli bölümler yazıldıkları dönemi yansıtmaktadır.
Metin kendisinden “Hanok’un sözleri” olarak söz eder ancak bu, onu mutlaka Enok’un kendisinin yazdığı anlamına gelmez. Metinleri ünlü dini şahsiyetlere atfetmek o zamanlar yaygın bir uygulamaydı. Yani Enoch anlatıcı olmasına rağmen modern anlamda yazar değildir. Gerçek yazarlar bilinmiyor.
Kanoniklik
Enoch Kitabı herhangi bir modern İncil kanonunun parçası değildir. Bazı ilk Hıristiyanlar tarafından kutsal kitap olarak kabul edildi, ancak sonuçta İncil’in dışında bırakıldı. Bunun birkaç nedeni var:
- Bugün sadece Etiyopya Ortodoks Kilisesi ve Eritre Ortodoks Kilisesi onu kanonik olarak kabul ediyor. Diğer Hıristiyan mezhepleri bunu sözde epigrafik ve uydurma olarak görüyor.
- MS 325’teki Nicea Konsili’nde Yahudi Tanah’ında ya da Hıristiyan İncil’inde yer almaması, erken dönemdeki hahamların ve kilise yetkililerinin onu gerçek bir kutsal kitap olarak tanımadığını gösteriyor.
- Eski Ahit’in uydurma metinlerinin çoğunu içeren Ölü Deniz Parşömenleri arasında tam bir kopya bulunamadı.
- İçeriği, düşmüş meleklerin insan kadınlarıyla çiftleşmesi gibi konularda ortodoks Yahudi-Hıristiyan teolojisine uymuyor.
Dolayısıyla, ilginç ve etkili bir eser olmasına rağmen, Enoch Kitabı, modern dini geleneklerin çoğu tarafından kanonik kutsal metin olarak görülmemektedir. Kökenleri ve şüpheli yazarlığı muhtemelen bu statüye katkıda bulunmuştur.
Etkilemek
Enoch Kitabı’nın kendisinden sonra gelen diğer kıyamet metinleri ve gelenekleri üzerinde derin bir etkisi oldu. Kıyamet edebiyatının en eski örneklerinden biri olan Enoch, bu türde takip eden birçok eserin gidişatını belirledi.
Enoch, meleklerle ilgili İncil’deki anlatımları genişletti, Uriel gibi isimli melekleri tanıttı ve karmaşık melek bilimleri sağladı. Bu meleksel odak, 2 Enoch, Jubilees ve Qumran edebiyatı gibi daha sonraki kıyamet eserlerine de taşındı. Enoch ayrıca bazı İkinci Tapınak dönemi metinlerinde mevcut olan şeytan bilimini de şekillendirdi.
Enoch’un yaklaşan hüküm ve vahiy üzerindeki vurgusu, kıyamet edebiyatının ayırt edici özellikleri haline geldi. Hayvan Kıyameti bölümü, 4 Ezra ve 2 Baruch gibi eserlerdeki daha sonraki kıyamet vizyonlarıyla benzerlikler taşıyordu. Enoch’un evrendeki yolculuğu muhtemelen Levi’nin Ahit’i gibi metinlerdeki göksel yolculuklara ilham kaynağı olmuştur.
Enoch Kitabı aynı zamanda mesih kavramlarına ve terminolojisine de katkıda bulundu. Hanok gökteki “İnsanoğlu”ndan söz ediyor; İsa’nın daha sonra benimsediği bu unvan. Nihai yargı ve sonsuz yaşam fikirleri, kısmen Enoch’un etkisiyle kıyamet edebiyatına girdi.
Genel olarak, temel bir kıyamet metni olarak Hanok Kitabı, yüzyıllar boyunca Yahudi kıyamet geleneklerini derinden şekillendirdi. Daha sonraki kıyamet eserlerindeki sembolizm, şeytan bilimi ve kozmik yolculukların çoğu, ilk olarak Enoch literatüründe araştırılan temalardan türetilmiştir. Kitabın melek bilimi ve yargı vizyonu, kıyamet dünya görüşünün yolunu açtı.
Modern Yeniden Keşif
Enoch’un Kitabı, İskoç kaşif James Bruce 1773’te Ge’ez’de kitabın üç kopyasıyla Etiyopya’dan dönene kadar Batı dünyası tarafından bilinmiyordu. Bruce, Afrika’yı keşfetmek ve Nil nehrinin kaynağını aramak için on yıldan fazla zaman harcadı ve Etiyopyalı keşişlerden Enoch Kitabı’nın kopyalarını aldı.
Bruce 1790’da seyahat günlüklerini yayınladığında çoğu okuyucu onun Afrika’daki maceraları ve hikayelerinden etkilenmişti. Ancak Enoch Kitabı’nın ele alındığı bölüm şüphecilikle ve uydurma iddialarıyla karşılandı. O zamanlar kitap Avrupa’da duyulmamıştı ve birçok kişi tarafından sahte epigrafik olarak değerlendiriliyordu.
Oxford’da İbranice profesörü Richard Laurence’in Enoch Kitabı’nın ilk Etiyopyaca-İngilizce çevirisini yaptığı 1821 yılına kadar metin Batılı bilim adamlarının ciddi ilgisini çekmedi. Laurence’ın çevirisi kitaba büyük ilgi uyandırdı ve takip eden yıllarda yeni çevirileri ve çalışmaları teşvik etti.
Enoch Kitabı, 19. ve 20. yüzyıllarda daha fazla parça ve kopyanın keşfedilmesinden sonra daha geniş bir kabul görmeye devam etti. En önemlisi, 1950’lerde mağara kaşiflerinin Ölü Deniz Parşömenleri arasında Enoch’un bazı bölümlerinin Aramice kopyalarını keşfetmesi, eserin antik kökenlerine daha fazla güvenilirlik kazandırdı. Bugün Enoch Kitabı, Etiyopya kutsal metinlerinin önemli bir parçası olarak kabul ediliyor ve dünya çapındaki akademisyenleri ve okuyucuları büyülemeye devam ediyor. Onun modern yeniden keşfi, İkinci Tapınak Yahudiliği ve erken Hıristiyanlık üzerine yeni araştırma yolları açtı.
Bugünün Önemi
Enoch Kitabı, çeşitli nedenlerden dolayı bugün bilim ve din açısından önemini koruyor.
Birincisi, İkinci Tapınak Yahudiliği ve kıyamet edebiyatının gelişimi hakkında fikir veriyor. Metin, kıyamet fikirlerinin ortaya çıktığı oluşum dönemindeki Yahudi inançlarını ve dünya görüşlerini yansıtıyor. Enoch Kitabı’nı incelemek, Rabbinik Yahudiliğin yükselişinden önceki Yahudi düşüncesine ve mistisizmine ışık tutar.
Ek olarak Enoch Kitabı, melek bilimi hakkındaki bilgileri nedeniyle değerlidir. İbranice İncil’de adı geçmeyen meleklerin isimlerini veriyor ve onların rolleri ve faaliyetleri hakkında ayrıntılı bilgi veriyor. Bu, İkinci Tapınak Yahudiliğinde melekolojiye artan ilgiyi göstermektedir. Metin, bu dönemde Yahudilerin meleklerle ilgili inançlarını incelemek için önemli bir kaynaktır.
Enoch Kitabı aynı zamanda çağdaş ezoterik uygulamaları da etkilemektedir. Bazı okült gruplar ve yeni dini hareketler için temel bir metin görevi görüyor. Ayrıca alternatif maneviyatların modern mistisizmini de etkilemiştir. Tartışmalı olsa da ezoterik önemi geçerliliğini koruyor.
Son olarak, Ölü Deniz Parşömenleri ve diğer siteler arasında Enochic metinlerin bulunması, kitabın antik çağdaki etkisini göstermektedir. Bu el yazmaları, onun Etiyopya Hıristiyanlığının ötesindeki daha geniş önemini kanıtlıyor. Enoch Kitabı’nın geniş tirajı ve iletimi onun kalıcı etkisini ortaya koymaktadır.
Bu nedenlerden dolayı Enoch Kitabı, Yahudi mistisizmi, melek bilimi, kıyametçilik ve ezoterizm hakkında fikir edinmek isteyen bilim adamları tarafından incelenmeye devam ediyor. Hem uzmanlar hem de genel okuyucular metnin kadim bilgeliğinin bugün hala önemini koruduğunu düşünüyor.