Görünüşe Değil Asıl İçe Bak

Sureti gördün ama manadan gafilsin…

Bil ki güzel ve iyi yüz, kötü huyla beraber olunca kalp akçaya (Sahte Para) bile değmez. Bil ki zahiri suret yok olur gider, fakat mana alemi ebedi kalır.

Testinin şekliye ne vakte kadar oyalanıp duracaksın? Testinin nakşından geç, ırmağa, suya yürü. Şeklini gördün ama manadan gafilsin. Akıllıysan sedefteki inciyi bul.

Alemdeki bu sedefe benzeyen kalıpların hepsi, can denizinden dolayı diridir. Fakat her sedefte inci bulunmaz. Gözünü aç da her birinin gönlüne, içine bak.

Onda ne var, bunda ne var? Anlamaya çalış. Çünkü o değerli inci nadir bulunur. Görünüşe bakarsan dağ, bir la’l taşından yüzlerce kat büyüktür. Fakat şu aşikardır ki iki gözün, bütün uzuvlarından daha değerlidir.

Gönlüne gelen bir tek düşünce yüzünden de yüzlerce cihan, bir anda baş aşağı devrilir gider. Padişahın cismi, görünüşte birdir ama yüz binlerce asker arkasından koşar. Fakat o, tertemiz padişahın şekli ve sureti de gizli bir fikre mahkumdur.

Şu sayısız halka bak, hepsi de yeryüzünde bir düşüncenin peşinde sel gibi akmakta. Halk, o düşünceyi küçük ve ehemmiyetsiz görür ama, sel gibi cihanı suya boğar, alıp götürür.

Alemde her hünerin fikirle kaim olduğunu; evlerin, köşklerin, şehirlerin, dağların, sahraların, nehirlerin hep ondan meydana geldiğini; denizdeki balığın denizin vücuduyla yaşadığı gibi, karanın, denizin, güneşin, göğün fikirle diri bulunduğunu görüyorsun da, neden körleşip ahmaklık ediyorsun? Neden sence ten, Süleyman gibi oluyor da, fikir karınca gibi?

Neden gözüne dağ büyük görünüyor; neden fikri fare gibi küçük, dağı kurt gibi büyük sanıyorsun.

Alem senin gözünde pek korkunç, pek büyük görünmekte… Buluttan, gökten, gök gürlemesinden ürküp korkuyor, tir tir titriyorsun.

Halbuki ey eşekten aşağı kişi! kendinden fikir aleminden emin ve gafilsin; bir taş gibi o cihandan haberin yok! Çünkü suretten ibaretsin, akıldan nasibin yok. İnsan huylu değilsin, bir eşek sıpasısın. Bilgisizlikten gölgeyi insan görüyorsun; o yüzden sence insan, bir oyuncaktan ibaret, değersiz bir şey…

Hele dur; bir gün o fikir ve hayal örtüsüz bir surette kol kanat açsın… O zaman dağları yumuşak pamuk gibi görürsün, bir de bakarsın ki bu soğuk, sıcak yeryüzü yok oluvermiş!

O zaman bir, diri ve güzel olan Allah’tan başka ne göğü görürsün, ne yıldızı ne de varlığı…

Mevlana Celaleddin Rumi, Mesnevi